Wat betekent het voor het rouwproces als je niet aanwezig kunt zijn bij de uitvaart? Voor haar afstudeeronderzoek aan de Universiteit voor Humanistiek deed Tamara van Schaik onderzoek naar de betekenis van ontbrekende uitvaartrituelen voor het rouwproces, ten tijde van Covid-19. Ze ging in gesprek met nabestaanden die tijdens de coronaperiode een dierbare hebben verloren en niet fysiek aanwezig konden zijn bij de uitvaart.
Het onderzoek laat zien dat het missen van het ritueel het afscheid nemen moeilijker maakt. De nabestaanden beschrijven gevoelens van eenzaamheid omdat ze hun verdriet niet kunnen delen met hun familie of vrienden, ze voelden zich geïsoleerd en misten steun van dierbaren. Sommigen van konden via een opname of livestream de uitvaart bekijken. Het bleek dat het online alternatief de deelname aan het ritueel niet geheel kan vervangen. De nabestaanden voelden zich nauwelijks onderdeel van de gemeenschap en misten de lichamelijke momenten, zoals het zien van de kist of lichaam van de overledene, meelopen in de rouwstoet en de aanraking van dierbaren.
De uitvaart is een belangrijk moment wat je samen met dierbaren hoort te beleven, niet alleen achter je computerscherm. Ook de momenten voor en na de uitvaart, zoals het vormgeven van de ceremonie en achteraf met elkaar eten en drinken werd gemist. Dat zijn belangrijke momenten die helpen om het verlies te integreren in het leven wat door gaat, onderdelen die het ritueel compleet maken. Ook kan het voorkomen dat de gemiste uitvaart het acceptatieproces verstoort, waardoor de dood langer onwerkelijk kan blijven.
Over het algemeen waren de nabestaanden blij dat de mogelijkheid van een opname of livestream er was, maar het is niet hetzelfde als op een lichamelijke manier deelnemen aan een uitvaartritueel.
Download hier de master thesis van Tamara van Schaik.
Corona raakt ons op veel verschillende manieren. Dat heeft gevolgen voor de manier waarop we nu afscheid nemen. Maar ook voor onze manier van rouwen. Leoniek van der Maarel is als psychologe gespecialiseerd in rouwverwerking. Ze vertelt wat de impact van de beperkende maatregelen kan hebben op het rouwen. Lees hier het artikel
Bekijk
De coronacrisis brengt nieuwe uitdagingen met zich mee. Ook voor uitvaartverzorgers. Maximaal 30 personen bij een dienst, alleen telefonisch contact met de uitvaartverzorger, 1,5 meter afstand tussen de gasten. Geen handen schudden, geen dranken en geen nazit. Dit is een greep uit de belangrijkste maatregelen. Op dit moment. Want dit kan morgen of volgende week weer anders zijn. Uitvaartverzorger Rachelle van Kempen vertelt hoe zij omgaat met deze moeilijke en...
Bekijk
Praten over dood is praten over leven. In de podcastserie Doodnormaal praat Winny Bos van Doulawijzer wekelijks met gasten die in aanraking zijn gekomen zijn met de dood. Haar missie is om het levenseinde doodnormaal te maken. Nu de dood tijdens en na corona zo tastbaar is geworden, beleeft zij die missie misschien nog intenser. In aflevering 19 vertelt Winnie Bosch over het verlies van haar vader in coronatijd. Ze...
Bekijk
Rouwen tijdens Corona is een kunst. Volgens psycholoog Jos de Keijser is het als kauwgom. 'Kauwgom krijg je niet zomaar weg. Dat moet slijten, dat kost tijd, dat kost heel veel schoonmaaknachten. Rouw moet slijten. Beetje bij beetje bij beetje.’ Lees hier het hele artikel van De Correspondent
Bekijk
Interessant document van het Fonds Slachtofferhulp met antwoorden op veel gestelde vragen over afscheid nemen in tijden van corona. download hier
Bekijk
De nieuwe EO gesprekskaartjes kunnen je helpen om samen het gesprek aan te gaan over verlies, en herinneringen en gevoelens een plaats te geven. Juist in tijdens (en na) corona. De makers hopen dat de kaartjes bijdragen aan mooie gesprekken met mensen om ons heen die ons dierbaar zijn. Ook over onderwerpen die soms lastig zijn. ‘Want juist die kleine gebaren: een glimlach, een vraag, een helpende hand, zorgen ervoor...
Bekijk
'De tijd waarin we leven lijkt een alternatieve realiteit te zijn. Een realiteit waarin we de ander niet eens even kunnen vastpakken na een ingrijpend verlies; een realiteit waarin we elkaars gezichtsuitdrukkingen moeten lezen terwijl we een mondkapje op hebben. Het lijkt een logisch gevolg dat dit invloed heeft op een verder rouwproces.' Lees hier het volledige artikel.
Bekijk
De Vlaamse klinisch psycholoog rouwspecialist Manu Keirse schreef een extra hoofdstuk bij het boek ‘Helpen bij verlies en verdriet’ met handvatten voor wie mensen in rouw en verdriet wil bijstaan. Download hier het extra hoofdstuk. Download
BekijkRouwen Tijdens Corona is een not-for-profit initiatief, mogelijk gemaakt door ZonMw (als onderdeel van het programma 'Palliantie. Meer dan zorg’) en uitgevoerd door LOCOmotion, Nachtzon Media B.V., prof. dr. Saskia Teunissen (Expertisecentrum Palliatieve Zorg, UMC Utrecht), Ronald Geelen en Uil Uitvaartverzorging.
