Wat betekent het voor het rouwproces als je niet aanwezig kunt zijn bij de uitvaart? Voor haar afstudeeronderzoek aan de Universiteit voor Humanistiek deed Tamara van Schaik onderzoek naar de betekenis van ontbrekende uitvaartrituelen voor het rouwproces, ten tijde van Covid-19. Ze ging in gesprek met nabestaanden die tijdens de coronaperiode een dierbare hebben verloren en niet fysiek aanwezig konden zijn bij de uitvaart.
Het onderzoek laat zien dat het missen van het ritueel het afscheid nemen moeilijker maakt. De nabestaanden beschrijven gevoelens van eenzaamheid omdat ze hun verdriet niet kunnen delen met hun familie of vrienden, ze voelden zich geïsoleerd en misten steun van dierbaren. Sommigen van konden via een opname of livestream de uitvaart bekijken. Het bleek dat het online alternatief de deelname aan het ritueel niet geheel kan vervangen. De nabestaanden voelden zich nauwelijks onderdeel van de gemeenschap en misten de lichamelijke momenten, zoals het zien van de kist of lichaam van de overledene, meelopen in de rouwstoet en de aanraking van dierbaren.
De uitvaart is een belangrijk moment wat je samen met dierbaren hoort te beleven, niet alleen achter je computerscherm. Ook de momenten voor en na de uitvaart, zoals het vormgeven van de ceremonie en achteraf met elkaar eten en drinken werd gemist. Dat zijn belangrijke momenten die helpen om het verlies te integreren in het leven wat door gaat, onderdelen die het ritueel compleet maken. Ook kan het voorkomen dat de gemiste uitvaart het acceptatieproces verstoort, waardoor de dood langer onwerkelijk kan blijven.
Over het algemeen waren de nabestaanden blij dat de mogelijkheid van een opname of livestream er was, maar het is niet hetzelfde als op een lichamelijke manier deelnemen aan een uitvaartritueel.
Download hier de master thesis van Tamara van Schaik.
Karin Kuijpers uit Veghel is bang corona te krijgen. Niet vreemd; want haar moeder heeft het. De koster is er aan gestorven. En zelf begraaft ze, als uitvaartverzorger, de doden. In de radiodocumentaire Geen cake gaat Jan Maarten Deurvorst langs bij enkele vrouwelijke uitvaartverzorgers en bij de dochters van Malie van Oss, die in maart overleed aan corona. Ze ondervinden allemaal hoe moeilijk het nu is om te rouwen of...
Bekijk
Afscheid nemen van een stervende en rouwen is gecompliceerd geworden. Hoe vind je je weg tussen corona-protocollen en menselijke behoeftes? Hoe kunnen we mensen met een kwetsbare gezondheid beschermen tegen het coronavirus? Behalve ziekenhuizen maken vooral instellingen als verpleeghuizen zich daarover druk. En terecht. Maar schieten we niet door in de protocollen? En bevordert het quarantainebeleid de gezondheid wel in alle facetten? Stress, verdriet en eenzaamheid maken immers ook ziek....
Bekijk
Iedereen krijgt in zijn leven te maken met rouw en verlies. Hoewel dat voor iedereen anders is, zijn er toch herkenbare elementen in een rouwproces. Die elementen werden echter verstoord door de coronapandemie. Tamara van Schaik, Marije Brouwer, Hanneke Knibbe en Nico Knibbe publiceerden in het Tijdschrift Geestelijke Verzorging een artikel over welke impact de pandemie had op de ervaren rouwprocessen. Op basis van achttien diepte-interviews met nabestaanden, zorgverleners en...
Bekijk
Nico Knibbe runt samen met zijn zus Hanneke Knibbe het onderzoeksbureau LOCOmotion en doet, onder andere samen met het UMC Utrecht, onderzoek naar rouwen tijdens corona. Door middel van enquêtes, beeldgesprekken en straat interviews halen ze informatie op om antwoorden te krijgen op de vraag: “Wat doet deze tijd van afstand houden, nauwelijks fysiek contact en beperkt aantal bezoekers tijdens een uitvaart met onze rouw." Op de website worden verhalen...
Bekijk
Drie indrukwekkende door CNN opgetekende verhalen over het verliezen van een geliefde aan corona, waarbij nabestaanden moeten copen met een plotselinge dood van hun naaste, het mogelijk zelf ziek zijn en het niet goed afscheid kunnen nemen. Lees hier
Bekijk
Op zes begraafplaatsen in de gemeente Kampen zijn vanmorgen coronamonumenten onthuld. De gemeente hoopt dat de gedenkplek een plaats van steun mag zijn waar mensen kunnen gedenken en herdenken. Trijntje Sleurink ervaart nog regelmatig de gevolgen van de periode dat ze haar man moest loslaten. "Ik heb hem gelukkig nog wel via de telefoon kunnen spreken destijds, maar ik durfde niet meer bij hem op de kamer te komen toen...
Bekijk
Mooi voorbeeld van hoe je creatief kunt zijn met rouwen in corona tijd. De vader van Jose Pouwer wilde graag een feest in de kroeg na zijn crematie, maar dat kon door corona niet doorgan. Daarom stopte de rouwauto bij de kroeg waar zijn vrienden met een biertje klaar stonden en bloemen op de wagen legden. De tijd gaat leren of de hashtag 'feessiekomtnogwel' inderdaad nog gaat komen, maar het...
Bekijk
De nieuwe EO gesprekskaartjes kunnen je helpen om samen het gesprek aan te gaan over verlies, en herinneringen en gevoelens een plaats te geven. Juist in tijdens (en na) corona. De makers hopen dat de kaartjes bijdragen aan mooie gesprekken met mensen om ons heen die ons dierbaar zijn. Ook over onderwerpen die soms lastig zijn. ‘Want juist die kleine gebaren: een glimlach, een vraag, een helpende hand, zorgen ervoor...
BekijkRouwen Tijdens Corona is een not-for-profit initiatief, mogelijk gemaakt door ZonMw (als onderdeel van het programma 'Palliantie. Meer dan zorg’) en uitgevoerd door LOCOmotion, Nachtzon Media B.V., prof. dr. Saskia Teunissen (Expertisecentrum Palliatieve Zorg, UMC Utrecht), Ronald Geelen en Uil Uitvaartverzorging.
