Wat betekent het voor het rouwproces als je niet aanwezig kunt zijn bij de uitvaart? Voor haar afstudeeronderzoek aan de Universiteit voor Humanistiek deed Tamara van Schaik onderzoek naar de betekenis van ontbrekende uitvaartrituelen voor het rouwproces, ten tijde van Covid-19. Ze ging in gesprek met nabestaanden die tijdens de coronaperiode een dierbare hebben verloren en niet fysiek aanwezig konden zijn bij de uitvaart.
Het onderzoek laat zien dat het missen van het ritueel het afscheid nemen moeilijker maakt. De nabestaanden beschrijven gevoelens van eenzaamheid omdat ze hun verdriet niet kunnen delen met hun familie of vrienden, ze voelden zich geïsoleerd en misten steun van dierbaren. Sommigen van konden via een opname of livestream de uitvaart bekijken. Het bleek dat het online alternatief de deelname aan het ritueel niet geheel kan vervangen. De nabestaanden voelden zich nauwelijks onderdeel van de gemeenschap en misten de lichamelijke momenten, zoals het zien van de kist of lichaam van de overledene, meelopen in de rouwstoet en de aanraking van dierbaren.
De uitvaart is een belangrijk moment wat je samen met dierbaren hoort te beleven, niet alleen achter je computerscherm. Ook de momenten voor en na de uitvaart, zoals het vormgeven van de ceremonie en achteraf met elkaar eten en drinken werd gemist. Dat zijn belangrijke momenten die helpen om het verlies te integreren in het leven wat door gaat, onderdelen die het ritueel compleet maken. Ook kan het voorkomen dat de gemiste uitvaart het acceptatieproces verstoort, waardoor de dood langer onwerkelijk kan blijven.
Over het algemeen waren de nabestaanden blij dat de mogelijkheid van een opname of livestream er was, maar het is niet hetzelfde als op een lichamelijke manier deelnemen aan een uitvaartritueel.
Download hier de master thesis van Tamara van Schaik.
Uit onderzoek van het Erasmus MC, de Hogeschool Rotterdam, het Amsterdam UMC en de Universiteit voor Humanistiek (‘Experiences of end-of-life care during the COVID19-crisis’), onder ruim 700 zorgprofessionals en bijna 400 nabestaanden van mensen die tussen maart en juli 2020 zijn overleden (aan corona of door een andere oorzaak), blijkt dat de medische en verpleegkundige zorg tijdens de pandemie in de meeste gevallen goed kon plaatsvinden, ondanks de uitdagingen. Tegelijkertijd...
Bekijk
De onderzoekers Tamara van Schaik , Marije Brouwer, Nico Knibbe, Hanneke Knibbe en Saskia Teunissen, allen verbonden aan het project Rouwen Tijdens Corona, mogelijk gemaakt door ZonMw (als onderdeel van het programma 'Palliantie. Meer dan zorg’) publiceerden in OMEGA- Journal of Death and Dying van december 2022 het artikel ‘The Effect of the COVID-19 Pandemic on Grief Experiences of Bereaved Relatives: An Overview Review’. Daaruit blijkt dat de COVID-19-pandemie de...
Bekijk
Iedereen krijgt in zijn leven te maken met rouw en verlies. Hoewel dat voor iedereen anders is, zijn er toch herkenbare elementen in een rouwproces. Die elementen werden echter verstoord door de coronapandemie. Tamara van Schaik, Marije Brouwer, Hanneke Knibbe en Nico Knibbe publiceerden in het Tijdschrift Geestelijke Verzorging een artikel over welke impact de pandemie had op de ervaren rouwprocessen. Op basis van achttien diepte-interviews met nabestaanden, zorgverleners en...
Bekijk
Goed artikel van De Correspondent: 'Rouw heeft geen eindpunt. En dat is hoopvoller dan het klinkt' Lees het hier
Bekijk
Hoogleraar palliatieve zorg Saskia Teunissen, èn lid van het projectteam Rouwen Tijdens Corona, nam op de avond van eerste Kerstdag 2021 deel aan een uitvoerig gesprek over sterfelijkheid en de dood. Ook cabaretier en filosoof Tim Fransen, rouwcoach Tim Overdiek en theatermaker Eloah Udenhout deden mee. Gemist? Dan is het de moeite waard om dit “Met het oog op morgen’ gesprek als podcast na te luisteren vanaf minuut 7.00. Saskia...
Bekijk
De kleine uitvaart, een noodgreep tijdens corona, is een blijvertje. Fijn onder elkaar is het devies van deze nieuwe rouwvorm, wat betekent dat wie niet lekker in de groep ligt, makkelijk kan worden buitengesloten. 'Je bent niet welkom bij de crematie van je opa." Het was een kort telefoontje dat Ferry Tichelaar (27) uit Gouda kreeg, begin maart 2023. Hij voelde zich uit het veld geslagen. "Ik had een heel...
Bekijk
Wat kunnen we wél doen? In deze blog van Monuta krijg je allerlei tips over wat je nog wel kunt doen om je afscheid en rouw vorm te geven terwijl de Corona-maatregelen van kracht zijn. Bekijk de blog hier.
Bekijk
Praten over dood is praten over leven. In de podcastserie Doodnormaal praat Winny Bos van Doulawijzer wekelijks met gasten die in aanraking zijn gekomen zijn met de dood. Haar missie is om het levenseinde doodnormaal te maken. Nu de dood tijdens en na corona zo tastbaar is geworden, beleeft zij die missie misschien nog intenser. In aflevering 19 vertelt Winnie Bosch over het verlies van haar vader in coronatijd. Ze...
BekijkRouwen Tijdens Corona is een not-for-profit initiatief, mogelijk gemaakt door ZonMw (als onderdeel van het programma 'Palliantie. Meer dan zorg’) en uitgevoerd door LOCOmotion, Nachtzon Media B.V., prof. dr. Saskia Teunissen (Expertisecentrum Palliatieve Zorg, UMC Utrecht), Ronald Geelen en Uil Uitvaartverzorging.
