Wetenschappelijke Review over de effecten van de corona epidemie op rouw

De onderzoekers Tamara van Schaik , Marije Brouwer, Nico Knibbe, Hanneke Knibbe en Saskia Teunissen, allen verbonden aan het project Rouwen Tijdens Corona, mogelijk gemaakt door ZonMw (als onderdeel van het programma 'Palliantie. Meer dan zorg’) publiceerden in OMEGA- Journal of Death and Dying van december 2022 het artikel ‘The Effect of the COVID-19 Pandemic on Grief Experiences of Bereaved Relatives: An Overview Review’.  

Daaruit blijkt dat de COVID-19-pandemie de rouwervaringen van nabestaanden heeft verstoord en de gebruikelijke manieren om met verlies om te gaan heeft veranderd. Om te begrijpen hoe nabestaanden verdriet hebben ervaren tijdens COVID-19 is een review uitgevoerd. Een overzicht van empirische gegevens over dit onderwerp ontbrak en daarom werden PubMed- en CINAHL-databases doorzocht op empirische studies gepubliceerd van 1 januari 2020 tot en met 31 december 2021. Op basis daarvan zijn 28 artikelen geïncludeerd. Daarop is een thematische, exploratieve analyse uitgevoerd waar verschillende thema’s uit naar voren kwamen: veranderde emotionele reacties, veranderingen in verdriet, het effect van afwezigheid tijdens laatste momenten, een gebrek aan betrokkenheid bij de zorgproces, de impact op gemeenschappen en sociale ondersteuningssystemen en de verandering van uitvaarten.

Meer over deze studie is hier te vinden.

Meer verhalen

Verhalen Podcast Doodnormaal over rouwen tijdens corona

Nico Knibbe runt samen met zijn zus Hanneke Knibbe het onderzoeksbureau LOCOmotion en doet, onder andere samen met het UMC Utrecht, onderzoek naar rouwen tijdens corona. Door middel van enquêtes, beeldgesprekken en straat interviews halen ze informatie op om antwoorden te krijgen op de vraag: “Wat doet deze tijd van afstand houden, nauwelijks fysiek contact en beperkt aantal bezoekers tijdens een uitvaart met onze rouw." Op de website worden verhalen...

Bekijk
Verhalen Door corona geen afscheid kunnen nemen

Hoe is het om door corona nooit echt afscheid te kunnen nemen van je geliefde? Deskundigen verwachten dat veel nabestaanden aankloppen bij de gezondheidszorg met langdurige rouwklachten. Luister hier de uitzending 

Bekijk
Verhalen Gesprekskaartjes over dood, gemis en verder leven

De nieuwe EO gesprekskaartjes kunnen je helpen om samen het gesprek aan te gaan over verlies, en herinneringen en gevoelens een plaats te geven. Juist in tijdens (en na) corona. De makers hopen dat de kaartjes bijdragen aan mooie gesprekken met mensen om ons heen die ons dierbaar zijn. Ook over onderwerpen die soms lastig zijn. ‘Want juist die kleine gebaren: een glimlach, een vraag, een helpende hand, zorgen ervoor...

Bekijk
Verhalen Boek over eenzaamheid bij sterven en rouwen

Afscheid nemen van een stervende en rouwen is gecompliceerd geworden. Hoe vind je je weg tussen corona-protocollen en menselijke behoeftes? Hoe kunnen we mensen met een kwetsbare gezondheid beschermen tegen het coronavirus? Behalve ziekenhuizen maken vooral instellingen als verpleeghuizen zich daarover druk. En terecht. Maar schieten we niet door in de protocollen? En bevordert het quarantainebeleid de gezondheid wel in alle facetten? Stress, verdriet en eenzaamheid maken immers ook ziek....

Bekijk
Verhalen Als je geen afscheid kunt nemen

,,De belangrijkste tip? Hou je relaties in het hier en nu goed en heb intensief contact met elkaar, zodat je niet verrast wordt als je opeens afscheid moet nemen.’’ Barnevelder Nico Knibbe sprak de afgelopen maanden talloze mensen voor zijn project ‘Rouwen Tijdens Corona’. ,,Deze verhalen, vaak hartverscheurend, soms ook prachtig, moeten verteld worden.’’ Nico Knibbe, Hanneke Knibbe en filmmaakster Anne Christine Girardot hebben op allerlei manieren verhalen verzameld voor...

Bekijk
Verhalen Moet je als zorgverlener de uitvaart bijwonen?

Volgens wijkverpleegkundige Jelle Reijngoudt wordt het rouwen waarmee de zorgverlener wordt geconfronteerd door het overlijden van een cliënt, onderschat en onderbelicht. 'De dood hoort bij je beroep', 'je hebt dit beroep zelf gekozen', zijn veelgehoorde opmerkingen. En toch kan het je als zorgverlener raken als een zorgvrager overlijdt. En dat is normaal. Het mag besproken worden, in alle openheid. Daarom geeft Jelle Reijngoudt zijn visie op het mogen bijwonen van...

Bekijk
Verhalen Podcast met Winnie Bosch over het verlies van haar vader in coronatijd.

Praten over dood is praten over leven. In de podcastserie Doodnormaal praat Winny Bos van Doulawijzer wekelijks met gasten die in aanraking zijn gekomen zijn met de dood. Haar missie is om het levenseinde doodnormaal te maken. Nu de dood tijdens en na corona zo tastbaar is geworden, beleeft zij die missie misschien nog intenser. In aflevering 19 vertelt Winnie Bosch over het verlies van haar vader in coronatijd. Ze...

Bekijk
Verhalen Feessiekomtnogwel

Mooi voorbeeld van hoe je creatief kunt zijn met rouwen in corona tijd. De vader van Jose Pouwer wilde graag een feest in de kroeg na zijn crematie, maar dat kon door corona niet doorgan. Daarom stopte de rouwauto bij de kroeg waar zijn vrienden met een biertje klaar stonden en bloemen op de wagen legden.  De tijd gaat leren of de hashtag 'feessiekomtnogwel' inderdaad nog gaat komen, maar het...

Bekijk

Rouwen Tijdens Corona is een not-for-profit initiatief, mogelijk gemaakt door ZonMw (als onderdeel van het programma 'Palliantie. Meer dan zorg’) en uitgevoerd door LOCOmotion, Nachtzon Media B.V., prof. dr. Saskia Teunissen (Expertisecentrum Palliatieve Zorg, UMC Utrecht), Ronald Geelen en Uil Uitvaartverzorging.